Een uitdaging voor een public-private partnership! Met steun van de Nederlandse overheid werkt een viertal professionele partners aan de duurzame emancipatie van de smallholders in Ethiopia.
Het leeuwendeel van de Ethiopische economie wordt gevormd door de veehouderij en de akkerbouw. Huiden en vlees, graan en koffie zijn de belangrijkste agro-producten van dit land. Vergeleken met de wereldwijde productieniveaus van deze takken van landbouw, ligt Ethiopia echter nog ver achter. De opbrengst van de akkerbouw blijft steken op 30-60% van het normaal haalbare niveau.
Oorzaken van lage opbrengsten en inkomsten
Eén van de belangrijkste oorzaken van deze achterstand is het feit dat de miljoenen Ethiopische boeren met hun kleine farm geen mogelijkheid hebben om te investeren in een professionele teelt van de gewassen. Hun kleinschaligheid en daarmee verbonden gebrek aan kapitaal blokkeert de toegang tot de daarvoor benodigde teeltmiddelen, zoals kwaliteitszaad, meststoffen en machines. Op hun kleine plotjes verbouwen ze eenvoudigweg de lokale graanrassen, waarvan de teelt weinig geld en moeite kost en dus weinig risico met zich meebrengt. En die paar zakken graan die ze voor de markt produceren, worden door passerende handelaren voor een habbekrats opgekocht en met de juiste marge op de markt afgezet. Daarmee missen al die kleine boeren zowel de middelen om te produceren als de toegang tot de winstgevende markt.
Outgrowers-systemen blijken onvoldoende robuust
Al tientallen jaren is het een goed idee geweest om deze “smallholders” te laten samenwerken in coöperaties. Daarmee kan een coöperatie de nadelen van de te kleine schaal oplossen en krijgt de boerengroep wel de kritische massa die ze nodig heeft. In de meeste gevallen werden boerengroepen opgericht rondom een belangrijk gewas, vaak als contracttelers of ‘outgrowers’. Er ontstonden outgrowers-systemen rondom producten als koffie, sesam en katoen. Maar in de tal van gevallen bleken dergelijke systemen het helaas toch niet lang vol te houden. En ook in Ethiopia zijn er niet of nauwelijks bewezen levensvatbare outgrowers-systemen te vinden.
Boerenbenodigdheden in Ethiopia
Solagrow werkt sinds 2007 met smallholders samen om een rendabele teelt van aardappel op te zetten. Die ervaring leerde ons dat deze kleine traditionele boeren in de eerste fase echt op alle punten hulp nodig hebben. Als je ze puur helpt met aardappel, gaan ze een monocultuur aardappels telen, met alle ziekelijke gevolgen van dien. En als je ze waardevol pootgoed wilt verstrekken, hebben ze meteen krediet nodig om dit en de kunstmest te kunnen betalen. En geen van de boeren beschikt over eigen mechanisatie. Wil je een boer dus vooruit helpen, ontkom je er niet aan om aandacht besteden aan alle aspecten van zijn boerderij. Dat betekent dat je je niet kunt beperken tot één gewas, maar steun moet geven aan het hele bouwplan van de boer met wel 3-4 verschillende gewassen. Daarom is Solagrow al in 2009 begonnen met de introductie en verkoop van zaden van diverse groentenrassen, van granen en van lijnzaad. Deze bespiegelingen zijn onlangs beschreven in een artikel over de onontkoombare breedte van de pootgoedsector in Ethiopia (in: Seed Potato Tuber Production and Dissemination, Gebremedhin et.al. (2013): 1-6).
Van alle markten thuis
Op grond van al deze ervaringen hebben Wageningen Universiteit, SNV Ethiopia en Terrafina Microfinance (een tak van Rabobank Foundation, ICCO en Oikocredit) samen met Solagrow de handschoen opgenomen om hiervoor een praktische en duurzame oplossing te ontwikkelen. Elke partner heeft z’n eigen expertise en ervaring, respectievelijk op het vlak van contract farming, coöperaties, financiering en de teelt van voedselgewassen in Ethiopia. Zodat we samen van alle markten thuis zijn. Wij zijn een samenwerkingsproject opgestart om samen met Ethiopische boeren de juiste structuur van telersgroepen te ontwikkelen. Onze uitdaging is om op grond van een complete en gebalanceerde vruchtwisseling de boeren te organiseren in hechte Productiegroepen, die als zelfstandige telergroepen de benodigde kennis en middelen en kredieten kunnen organiseren om elke smallholder binnen de groep te voorzien van de benodigde inputs en uiteindelijk de geteelde producten kunnen omzetten in geld.
Solagrow zal haar farms in de diverse regio’s gebruiken als modelfarms, waar de Solagrow-agronomen hun kennis delen met de boeren die de demonstratievelden komen bezoeken. De vruchtwisseling die Solagrow toepast, kan door de boeren gekopieerd worden. De tractors en veldmachinerie van Solagrow kunnen door de boerengroepen worden ingehuurd voor het klaarmaken van de zaaibedden en voor de oogst. Daarin zal Terrafina als overkoepelende microcrediet-organisatie de boeren steunen in het ontwikkelen van een gezonde farm-economie. En voor de aanschaf van de teeltmiddelen verstrekt Terrafina de boerengroepen tijdelijke leningen om hun eerste kapitaalbehoefte te dekken.
De wetenschappers van Wageningen Universiteit zetten hun wereldwijde ervaring met boerengroepen in om te voorkomen dat wij het wiel opnieuw moeten uitvinden of misschien het verkeerde wiel kiezen. Lessen en ervaringen vanuit soortgelijke situaties zijn hierin erg nuttig. SNV heeft jarenlange ervaring met het opzetten van co-operatieve structuren in de Ethiopische omstandigheden. De combinatie van al deze aanvullende ervaringen vanuit de verschillende invalshoeken en landen bieden een enorm brede basis voor het selecteren en het verder ontwikkelen van het beste business model voor de Ethiopische boerengroepen.
Geen value chain, maar value web
Dit brede project zal dus werken aan alle aspecten van h
et boerenbedrijf van de smallholders. Normaliter spreken we over de value chain, een waardeketen van een product zoals bijvoorbeeld aardappel. Daarin is het belangrijk om alle betrokken toeleveranciers, boeren, afnemers en markten zo te organiseren dat er een evenwichtige keten ontstaat waarin ieder naar rato een deel van de waardevermeerdering c.q. de winst ontvangt. In het geval van de boer: hij is een schakel in wel 3-4 of zelfs meer value chains, zo waar een complete value web! Geen wonder dat voorheen de beperking tot één gewas voor de boeren meestal op een mislukking uitliep. Onze aanpak richt zich op de knelpunten van het gehele boerenbedrijf, dus zowel op het uitgangsmateriaal van aardappel, ui, lijnzaad en gerst, als op de voorziening van zaaizaad, meststoffen, bestrijdingsmiddelen, mechanisatie en leningen en uiteindelijk op het sorteren, verpakken en transporteren naar een stabiele markt.
Stevige uitdaging, ondersteund door FDOV
Gedurende de komende vijf jaar hopen de partners een basismodel van Producer Groups te ontwikkelen en die opzet te testen in drie regio’s van Ethiopia. Nadat de eerste ervaringen opgedaan zijn, wordt het model verbeterd en stapsgewijs toegepast op uiteindelijk 75 Producer Groups in elk gebied. Met de verwachting dat wij over vijf jaar een robuuste en bewezen manier van samenwerking hebben gevonden die past bij de weerbarstige praktijk van Oost-Afrika. Waarin de boeren toegang verkrijgen tot alle middelen die ze nodig hebben voor een hoogrenderende teelt, gekoppeld aan een stabiel marketingsysteem waarin zij goed betaald worden voor prima voedselproducten die de consument tevreden stelt.
Deze investering kreeg de volle instemming van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, die voor dit werk een PPP-subsidie van ruim 1,7 miljoen euro beschikbaar heeft gesteld. Wij zijn er van overtuigd dat een dergelijke samenwerking van kenniscentra en private ondernemingen de beste basis is waarop een idee als dit uitgewerkt moet worden. Door de mensen in het veld, voor de mensen in het veld. Waarbij de Nederlandse bedrijven en banken hun Ethiopisch marktaandeel zien toenemen en de private sector van de kleine boeren in Ethiopia een ongekende groei zal vertonen. Om de klassieke missie van de mens te helpen volbrengen: het telen van voedsel voor iedereen!
Terug naar nieuws
